۱۳۸۷ تیر ۵, چهارشنبه

داداجان عطاالله و حالت امروزی تاجیکستان/Додоҷони Атоуллоҳ ва Ҳолати Имрӯзии Тоҷикистон


امروز در تارنگار "تاجیکستان وب" (Tajikistanweb) متن ملاقاتی با داداجان عطاالله جایگر شده، که بسیار جالب بود. از "تاجیکستان وب" برای نشر این مطلب اظهار سپاسگزاری می نمایم. ساعاتی پس در تارنگار اندیشه هم ذکری از آقای عطاالله آمده بود. همۀ این مرا به نوشتن فکر و ملاحظات خود در این باره وادار نمود.
آقای عطاالله رئیس حزب یا خود گروه سیاسی با نام "وطندار" است. این سازمان سیاسی به تازگی در مسکو تشکل شده. آقای عطاالله خود پس از ورود نیروهای "جبحۀ خلقی" به شهر دوشنبه ناچار به مسکو فرار می کنند و نشریۀ خود، "چراغ روز" را در مسکو دوباره احیا می نمایند. این نشریه در تاجیکستان، با ظهور آزادی بیان در اواخر سال های ١٩٨٠ و اوائل سال های ١٩٩٠، یکی از نشریه های آزاد تاجیکستان بود. نشریه ای بود، که خوانندۀ زیادی هم داشت. من که خود آن سال ها کودک بودم، چیز زیادی در بارۀ این نشریه در یاد ندارم. به هر حال می خواهم نظر خود را در اساس حالت امروزی خدمت خوانندگان مهربان عرض نمایم.
چه طوری که به همگان معلوم است، تاجیکستان امروز گرفتار یک بحران انرژیست. زمستان شدید گذشته این را به کل جهان ثابت نمود. تاجیکستان امروز تلاش دارد تا سرمایه ای برای ساختمان نیروگاه آبی "راغون" پیدا کند. روسیه و ازبکستان، هر دو با اهداف جداگانه، مخالف ساختمان این نیروگاه هستند. روابط روسیه و تاجیکستان نیز پس از این ماجرا پیوسته سرد شد. روسیه هم از آقای رحمان نگران است، چون سیاست تا اندازه مستقیلی را پیش گرفته.
شخساً برای من خبر تشکل شدن "وطندار" نگران کننده بود، چون این خبر پیوسته با شدید شدن سر و صدا روی "راغون" و سردشوی روابط تاجیکستان و روسیه به وقوع پیوست. نگرانی من باز از آن جاست، که رئیس "وطندار"، داداجان عطاالله در مسکو مستقر است. از یک سو تاجیکان زیادی امروز در مسکو به سر می برند، تا روزگار خانواده اشان را تأمین نمایند. ولی به هر حال برای من نگران کننده است، که مبادا "وطندار" برای منافع روسیه خدمت می کند. برای من سخن زیرین آقای عطاالله در روند ملاقات با "تاجیکستان وب" خیلی جالب بود:
"حدود ١٥ سال رحمان اف روسیه را گول زد و مثل گاوی دوشید و پشت سپر سربازان روسیه پناه برد. اکنون رحمان اف گویا دموکرات غربگرا شده است، لباس دموکراتی به تن کرده است و می خواهد کشور های غربی را گول بزند." با این سخنان آقای عطاالله گویا خواستار پشتبانی روسیه است، مثل این که به روس ها خطاب می کند: "رحمان با کمک شما به سر قدرت آمد و دارد شما را گول می زند و حتی کورنمکی نموده از شما روی گردانید، ولی من چنین کاری را هیچ گاه نخواهم کرد."تاجیکستان باید مسألۀ نیروگاه را به یک مسألۀ متحد کنندۀ ملی تبدل دهد. درست مثل ایران با مسألۀ هسته ای خود. اگر حکمت رحمان به کل گروه ها و احزاب سیاسی در این ماجرا خطاب نماید و پشتبانی سیاسی آن هارا خواهش کند، مسلماً هر یک حزب تاجیکستانی، که واقعاً میهنپرور است، در این باره پشتبان دولت خواهد شد. هر یکی ما نظر گناگون راجع به آقای رحمان داریم، ولی در این حال، او هر چه هست، از خودمان است و نگزاریم، که دوباره ملت مارا دولت های خارجی به مقابل یک دیگر گزارند. روسیه و دیگر کشور ها در بی نظامی های تاجیکستان تازه استقلال دست داشتند و ما نمی توانیم، همان اشتباه را دوباره تکرار نمایم.



Имрӯз дар торнигори «Тоҷикистонвеб» (Tajikistanweb) матни мулоқоти Додоҷони Атоуллоҳ ҷойгир шуда, ки бисёр ҷолиб буд. Аз «Тоҷикистонвеб» барои нашри ин матлаб изҳори сипосгузорӣ менамоям. Соъоте пас дар торнигори Андеша ҳам зикре аз Оқои Атоуллоҳ омада буд. Ҳамаи ин маро барои навиштани фикру мулоҳизоти худ дар ин бора водор намуд.
Оқои Атоуллоҳ раиси ҳизб ё худ гурӯҳи сиёсӣ бо номи «Ватандор» аст. Ин созмони сиёсӣ ба тозагӣ дар Маскав ташкил шуда. Оқои Атоуллоҳ худ пас аз вуруди нерӯҳои «Ҷабҳаи Халқӣ» ба ночор ба Маскав фирор мекунад ва нашрияи худ, «Чароғи Рӯз»-ро, дар Маскав дубора эҳё менамояд. Ин нашрия дар Тоҷикистон, бо зуҳури озодии баён дар авохири солҳои 1980 ва авоили солҳои 1990, яке аз нашрияҳои озоди Тоҷикистон буд. Нашрияе буд, ки хонандаи зиёде ҳам дошт. Ман, ки худ он солҳо кӯдак будам, чизи зиёде дар бораи ин нашрия дар ёд надорам. Ба ҳар ҳол мехоҳам назари худро дар асоси ҳолати имрӯзӣ хидмати хонандагони меҳрубон арз намоям.
Чӣ тавре, ки ба ҳамагон маълум аст, Тоҷикистон имрӯз гирифтори як бӯҳрони энержист. Зимистони шадиди гузашта инро ба кулли ҷаҳон собит намуд. Тоҷикистон имрӯз талош дорад то сармояе барои сохтмони нерӯгоҳи обии «Роғун» пайдо кунад. Русияву Ӯзбакистон, ҳар ду бо аҳдофи ҷудогона, ҳар ду мухолифи сохтмони ин нерӯгоҳ ҳастанд. Равобити Русияву Тоҷикистон низ пас аз ин моҷаро пайваста сард шуд. Русия ҳам аз Оқои Раҳмон нигарон аст, чун сиёсати то андоза мустақилеро пеш гирифта.
Шахсан барои ман, хабари ташкил шудани «Ватандор» нигарон кунанда буд, чун ин хабар пайваста бо шадид шудани сару садо рӯйи «Роғун» ва сардшавии равобит Тоҷикистону Русия ба вуқӯъ пайваст. Нигаронии ман боз аз он ҷост, ки раиси «Ватандор», Додоҷони Атоуллоҳ дар Маскав мустақир аст. Аз як сӯ тоҷикони зиёде имрӯз дар Маскав ба сар мебаранд, то рӯзгори хонаводаашонро таъмин намоянд. Вале ба ҳар ҳол барои ман нигарон кунанда аст, ки мабодо Русия барои манофеъи Русия хидмат мекунад. Барои ман сухани зерини Оқои Атоуллоҳ дар раванди мулоқот бо «Тоҷикистонвеб» хеле ҷолиб буд:
«Ҳудуди 15 сол Раҳмонов Русияро гӯл заду мисли гове дӯшид ва пушти сипари сарбозони Русия паноҳ бурд. Акнун Раҳмонов гӯё демукроти ғарбгаро шуда аст, либоси демукротӣ ба тан карда аст ва мехоҳад кишварҳои ғарбиро гӯл бизанад.» Бо ин суханон Оқои Атоуллоҳ гӯё хостори пуштибонии Русия аст, мисли ин ки ба русҳо хитоб мекунад: «Раҳмон бо кӯмаки шумо ба сари қудрат омад ва дорад шуморо гӯл мезанаду ҳатто кӯрнамаки намуда аз шумо рӯй гардонид, вале ман чунин кореро ҳеч гоҳ нахоҳам кард.»Тоҷикистон бояд масъалаи нерӯгоҳро ба як масъалаи муттаҳид кунандаи миллӣ табдил диҳад. Дуруст мисли Эрон бо масъалаи ҳастаии худ. Агар ҳукумати Раҳмон ба кулли гурӯҳҳо ва аҳзоби сиёсӣ дар ин моҷаро хитоб намояд ва пуштибонии сиёсии онҳоро хоҳиш кунад, мусалламан ҳар як ҳизби Тоҷикистонӣ, ки воқеан меҳанпарвар аст, дар ин бора пуштибони давлат хоҳад шуд. Ҳар яки мо назари гуногун роҷеъ ба Оқои Раҳмон дорем, вале дар ин ҳол, ӯ ҳар чӣ ҳаст, аз худамон аст ва нагузорем, ки дубора миллати моро давлатҳои хориҷӣ ба муқобили як дигар гузоранд. Русия ва дигар кишварҳо дар бе низомиҳои Тоҷикистони тозаистиқлол даст доштанд ва мо наметавонем ҳамон иштибоҳро дубора такрор намоем.