چند هفته ای پیش روی تارنگار روزنامۀ "نیو یورک تایمز" (New York Times) با یک مطلبی مربط به تاجیکستان برخرد نمودم، که از سال ١٩٩٣ میلادیست. این مطلب از جنگ داخلی تاجیکستان نقل می کرد. با دیدن آن، حسیات کنج کابی در من پیدا شد و خواستم ببینم که این روزنامه از روز استقلال تاجیکستان و در زمان جنگ داخلی چه چیز هایی راجع به تاجیکستان نشر نموده. با دیدن آن مطالب متوجه شدم، که بعید نیست که آمریکا هم نقشی در جنگ به تاجیکستان تحمیل شده نقشی بازیده است.
روز ٧ فوریۀ سال ١٩٩٢، این روزنامه خبر می دهد، که حکومت بوش (بوش اول) خواستار سرعت بخشیدن به تعیین سفیر های جدید به کشور های قفقاز و آسیای میانه است، تا از "آرزو های" ایران در منطقه جلو گری نماید. مطلب ذکر می نماید، که ایران حامی تروریسم در جهان است و به جهان خطر می بخشد. طبق اطلاع حکومت آمریکا، ایران خریدار موشک و بومب های هسته ای در منطقه است که بازمانده های شوروی هستند. مطلب همچنین می نویسد، که خوشبختانه عکثر این کشور ها از لحاظ زبان و فرهنگ ترکند، نه پارس و از لحاظ مذهب سنی هستند، نه شیعه. تقریباً هفته ای پس، روز ١٣ فوریه، رئیس جمهور، بوش، با نخستوزیر ترکیه، سلیمان دمیرل (Süleyman Demirel)، در مورید عراق و رژیم صدام حسین دیدار و ملاقات می نماید. در این دیدار طرفین راجع به آسیای میانه نیز گفتگو می نمایند. آمریکا خواستار آن است، که ترکیه را به عونان نمونۀ توسعه به آسیای میانه معرفی نماید. آقای دمیرل می گوید آسیای میانه به بنیادگرایی اسلامی رو نخواهد آورد، چون "آن ها ]کشور های آسیای میانه[ کشور های ترک زبانند. از نظر تاریخی و فرهنگی آن ها ترکیه را همچون نمونه می شناسند." او همچننین تصمیم گذرش به دبیرۀ لاتین از طرف برخی از این کشور ها را همچون قدم مهم ارزیابی می نماید.
روزی پس از این مطلب، گزارش از سفر وزیر امر خارجۀ آمریکا، جیمس بیکر (James Baker) به تاجیکستان نشر می گردد. طبق این گزارش، آمریکا نگران است که تاجیکستان اورانیوم خود را به ایران می تواند بفوروشد. رئیس جمهور، رحمان نبیف، اطمینان می دهد، که تاجیکستان به هر کشوری اورانیوم خود را نخواهد فروخت. آقای بیکر همچنین از روابط تاجیکستان و ایران نگرانی خود را اظهار می نماید و می گوید که ایجاد کردن دولت اسلامی اشتباه بزرگی خواهد بود. آقای نبیف اطمنان می دهد، که ایران از نظر جغرافیایی به تاجیکستان نزدیکی دارد و به این دلیل خواستار رابطۀ خوب با ایران است، ولی نه خود او و نه نخبۀ عمدتاٌ روسی زبان از پیام بنیادگرایی اسلامی خوشبین نیستند. آقای بیکر همچنین خوش حال است، که زبان کارگزاری در تاجیکستان نه فارسی، بلکه روسیست. روز ٢٢ فوریه مطلب این روزنامه اطلاع می دهد، که بهتر است عربستان سعودی در کشور های آسیای میانه نفوظ داشته باشد تا که ایران. جالب این جاست، که امروز سلفی ها یا خود وهابی ها به جهان خطر می بخشند، که از طرف عربستان سعودی پشتبانی می شوند.
چونین ایران ستیزی در کل مطالب نیو یورک تایمز احساس می شود. پس از چند مطلب دیگر متوجه می شویم که جنگ در تاجیکستان آغاز شده. بالاخره، یک نامه ای به دبیر روزنامه از پرفسور ریچارد فرای (Richard N. Frye) از دانشگاه هاروارد (Harvard)، که یک ایران شناس برجسته ای هست، روز ١ دسامبر نشر می شود. در این نامه دکتور فرای از مطالب نیو یورک تایمز راجع به آسیای میانه، به ویژه تاجیکستان، انتقاد می نماید. او از جمله می نوسد: "من که در این کشور ها چندین سال زندگی کرده ام، فکر نمی کنم که مردمان یا دولت های این کشور ها خواستار وسعت نفوذ خود یا نفوذ اسلام باشند. چیزی که آن ها بیشتر از همه می خواهند صلح و ثبات است و پارسان شیعه در صدد شیعه نمودن سنی های آسیای میانه نیستند... به جای سرزنش مسلمانان یا ایرانیان، ما باید همکاری نمایم..."
نامۀ دیگری به دبیر از یک فردی با نام رالف گروس (Ralph Groves) روز ١ فوریۀ سال ١٩٩٣ چاپ می شود. نویسندۀ این نامه می گوید که او در دانشگاه کلومبیا (Columbia) افغانستان را آموخته و نه تنها خطر آن را می بیند، که ایران در افغانستان، در میان فارسیوان و هزاره ها و تاجیک ها نفوذ پیدا کند، بلکه حتی در آن سوی رود، در جمهوری پیشین شوروی تاجیکستان. این زنجرۀ ایرانی از ایران، ازوسط غرب و شمال و شرق افغانستان تا تاجیکستان می تواند یک رابطۀ فرهنگی، اجتمایی و سیاسی را ایجاد نماید. روز ٧ نوامبر، مطلبی چاپ می شود با نام "جهان: بازی دومینو در آسیای میانه؛ چرا همۀ چشم ها بر جایی با نام تاجیکستان دوخته شده؟" در این مطلب آمده، که اسلامگرایی در این کشور برای تمام جهان نگران کننده است. همچنین، آمریکا نگران از نفوظ ایران در این کشور است.
این مطالب بار دیگرثابت نمود که کشور های ابر قدرت خواهان ویران نمودن ایران هستند. آمریکا حالا از آغاز می دانست که تاجیکستان زبان و فرهنگ و نژاد ایرانی دارد. آمریکا و غرب به خاطر آن از ایرانیان می هراسند، چون می داند که این کشور توانایی آن را دارد که به یک ابر قدرت تبدیل گردد. کشور ایران امروز تنها کشوریست در خاور میانه که سیاست مستقل را پیش گرفته و گرایش کشوری مثل تاجیکستان به ایران برای آمریکا نگران کننده است.
روز ٧ فوریۀ سال ١٩٩٢، این روزنامه خبر می دهد، که حکومت بوش (بوش اول) خواستار سرعت بخشیدن به تعیین سفیر های جدید به کشور های قفقاز و آسیای میانه است، تا از "آرزو های" ایران در منطقه جلو گری نماید. مطلب ذکر می نماید، که ایران حامی تروریسم در جهان است و به جهان خطر می بخشد. طبق اطلاع حکومت آمریکا، ایران خریدار موشک و بومب های هسته ای در منطقه است که بازمانده های شوروی هستند. مطلب همچنین می نویسد، که خوشبختانه عکثر این کشور ها از لحاظ زبان و فرهنگ ترکند، نه پارس و از لحاظ مذهب سنی هستند، نه شیعه. تقریباً هفته ای پس، روز ١٣ فوریه، رئیس جمهور، بوش، با نخستوزیر ترکیه، سلیمان دمیرل (Süleyman Demirel)، در مورید عراق و رژیم صدام حسین دیدار و ملاقات می نماید. در این دیدار طرفین راجع به آسیای میانه نیز گفتگو می نمایند. آمریکا خواستار آن است، که ترکیه را به عونان نمونۀ توسعه به آسیای میانه معرفی نماید. آقای دمیرل می گوید آسیای میانه به بنیادگرایی اسلامی رو نخواهد آورد، چون "آن ها ]کشور های آسیای میانه[ کشور های ترک زبانند. از نظر تاریخی و فرهنگی آن ها ترکیه را همچون نمونه می شناسند." او همچننین تصمیم گذرش به دبیرۀ لاتین از طرف برخی از این کشور ها را همچون قدم مهم ارزیابی می نماید.
روزی پس از این مطلب، گزارش از سفر وزیر امر خارجۀ آمریکا، جیمس بیکر (James Baker) به تاجیکستان نشر می گردد. طبق این گزارش، آمریکا نگران است که تاجیکستان اورانیوم خود را به ایران می تواند بفوروشد. رئیس جمهور، رحمان نبیف، اطمینان می دهد، که تاجیکستان به هر کشوری اورانیوم خود را نخواهد فروخت. آقای بیکر همچنین از روابط تاجیکستان و ایران نگرانی خود را اظهار می نماید و می گوید که ایجاد کردن دولت اسلامی اشتباه بزرگی خواهد بود. آقای نبیف اطمنان می دهد، که ایران از نظر جغرافیایی به تاجیکستان نزدیکی دارد و به این دلیل خواستار رابطۀ خوب با ایران است، ولی نه خود او و نه نخبۀ عمدتاٌ روسی زبان از پیام بنیادگرایی اسلامی خوشبین نیستند. آقای بیکر همچنین خوش حال است، که زبان کارگزاری در تاجیکستان نه فارسی، بلکه روسیست. روز ٢٢ فوریه مطلب این روزنامه اطلاع می دهد، که بهتر است عربستان سعودی در کشور های آسیای میانه نفوظ داشته باشد تا که ایران. جالب این جاست، که امروز سلفی ها یا خود وهابی ها به جهان خطر می بخشند، که از طرف عربستان سعودی پشتبانی می شوند.
چونین ایران ستیزی در کل مطالب نیو یورک تایمز احساس می شود. پس از چند مطلب دیگر متوجه می شویم که جنگ در تاجیکستان آغاز شده. بالاخره، یک نامه ای به دبیر روزنامه از پرفسور ریچارد فرای (Richard N. Frye) از دانشگاه هاروارد (Harvard)، که یک ایران شناس برجسته ای هست، روز ١ دسامبر نشر می شود. در این نامه دکتور فرای از مطالب نیو یورک تایمز راجع به آسیای میانه، به ویژه تاجیکستان، انتقاد می نماید. او از جمله می نوسد: "من که در این کشور ها چندین سال زندگی کرده ام، فکر نمی کنم که مردمان یا دولت های این کشور ها خواستار وسعت نفوذ خود یا نفوذ اسلام باشند. چیزی که آن ها بیشتر از همه می خواهند صلح و ثبات است و پارسان شیعه در صدد شیعه نمودن سنی های آسیای میانه نیستند... به جای سرزنش مسلمانان یا ایرانیان، ما باید همکاری نمایم..."
نامۀ دیگری به دبیر از یک فردی با نام رالف گروس (Ralph Groves) روز ١ فوریۀ سال ١٩٩٣ چاپ می شود. نویسندۀ این نامه می گوید که او در دانشگاه کلومبیا (Columbia) افغانستان را آموخته و نه تنها خطر آن را می بیند، که ایران در افغانستان، در میان فارسیوان و هزاره ها و تاجیک ها نفوذ پیدا کند، بلکه حتی در آن سوی رود، در جمهوری پیشین شوروی تاجیکستان. این زنجرۀ ایرانی از ایران، ازوسط غرب و شمال و شرق افغانستان تا تاجیکستان می تواند یک رابطۀ فرهنگی، اجتمایی و سیاسی را ایجاد نماید. روز ٧ نوامبر، مطلبی چاپ می شود با نام "جهان: بازی دومینو در آسیای میانه؛ چرا همۀ چشم ها بر جایی با نام تاجیکستان دوخته شده؟" در این مطلب آمده، که اسلامگرایی در این کشور برای تمام جهان نگران کننده است. همچنین، آمریکا نگران از نفوظ ایران در این کشور است.
این مطالب بار دیگرثابت نمود که کشور های ابر قدرت خواهان ویران نمودن ایران هستند. آمریکا حالا از آغاز می دانست که تاجیکستان زبان و فرهنگ و نژاد ایرانی دارد. آمریکا و غرب به خاطر آن از ایرانیان می هراسند، چون می داند که این کشور توانایی آن را دارد که به یک ابر قدرت تبدیل گردد. کشور ایران امروز تنها کشوریست در خاور میانه که سیاست مستقل را پیش گرفته و گرایش کشوری مثل تاجیکستان به ایران برای آمریکا نگران کننده است.
Чанд ҳафтае пеш рӯйи торнигори рӯзномаи Ню Юрк Тоймз (New York Times) ба як матлабе марбут ба Тоҷикистон бархурд намудам, ки аз соли 1993-и мелодист. Ин матлаб аз ҷанги дохилии Тоҷикистон нақл мекард. Бо дидани он, ҳиссиёти кунҷкобӣ дар ман пайдо шуд ва хостам бубинам, ки ин рӯзнома аз рӯзи истиқлоли Тоҷикистон ва дар замони ҷанги дохилӣ чӣ чизҳое роҷеъ ба Тоҷикистон нашр намуда. Бо дидани он матолиб мутаваҷҷеҳ шудам, ки баъид нест, ки Омрико ҳам нақше дар ҷанги ба Тоҷикистон таҳмил шуда нақше бозида аст.
Рӯзи 7 феврийе (феврал)-и соли 1992, ин рӯзнома хабар медиҳад, ки ҳукумати Буш (Буши аввал) хостори суръат бахшидан ба таъини сафирҳои ҷадид ба кишварҳои Қафқоз ва Осиёи Миёна аст, то аз «орзуҳои» Эрон дар минтақа ҷилавгирӣ намояд. Матлаб зикр менамояд, ки Эрон ҳомии терурисм дар ҷаҳон аст ва ба ҷаҳон хатар мебахшад. Тибқи иттилоъи ҳукумати Омрико, Эрон харидори мушак ва бумбҳои ҳастаӣ дар минтақа аст, ки бозмондаҳои Шӯравӣ ҳастанд. Матлаб ҳамчунин менависад, ки хушбахтона аксари ин кишварҳо аз лиҳози забон ва фарҳанг турканд, на порс ва аз лиҳози мазҳаб суннӣ ҳастанд, на шиъа. Тақрибан ҳафтае пас, рӯзи 13 феврийе, раиси ҷумҳур, Буш, бо нахуствазири Туркия, Сулаймон Демирел (Süleyman Demirel), дар мавриди Ироқ ва режими Саддом Ҳусейн дидору мулоқот менамояд. Дар ин дидор тарафайн роҷеъ ба Осиёи Миёна низ гуфтугӯ менамоянд. Омрико хостори он аст, ки Туркияро ба унвони намунаи тавсиъа ба Осиёи Миёна муъаррифӣ намояд. Оқои Демирел мегӯяд Осиёи Миёна ба бунёдгароии исломӣ рӯ нахоҳад овард, чун «онҳо [кишварҳои Осиёи Миёна] кишварҳои туркзабонанд. Аз назари торихию фарҳангӣ онҳо Туркияро ҳамчун намуна мешиносанд.» Ӯ ҳамчунин тасмими гузариш ба дабираи лотин аз тарафи бархе аз ин кишварҳоро ҳамчун қадами муҳим арзёбӣ менамояд.
Рӯзе пас аз ин матлаб, гузориш аз сафари вазири умури хориҷаи Омрико Ҷеймс Бейкер (James Baker), ба Тоҷикистон нашр мегардад. Тибқи ин гузориш, Омрико нигарон аст, ки Тоҷикистон уронийуми худро ба Эрон метавонад бифурӯшад. Раиси ҷумҳур, Раҳмон Набиев, итминон медиҳад, ки Тоҷикистон ба ҳар кишваре уронийуми худро нахоҳад фурӯхт. Оқои Бейкер ҳамчунин аз равобити Тоҷикистону Эрон нигаронии худро изҳор менамояд ва мегӯяд, ки эҷод кардани давлати исломӣ иштибоҳи бузурге хоҳад буд. Оқои Набиев итминон медиҳад, ки Эрон аз назари ҷуғрофиёӣ ба Тоҷикистон наздикӣ дорад ва ба ин далел хостори робитаи хуб бо Эрон аст, вале на худи ӯ ва на нахбаи умдатан русӣ забон аз паёми бунёдгароии исломӣ хушбин нестанд. Оқои Бейкер ҳамчунин хушҳол аст, ки забони коргузорӣ дар Тоҷикистон на форсӣ, балки русист. Рӯзи 22 феврийе матлаби ин рӯзнома иттилоъ медиҳад, ки беҳтар аст Арабистони Саъудӣ дар кишварҳои Осиёи Миёна нуфуз дошта бошад, то ки Эрон. Ҷолиб ин ҷост, ки имрӯз салафиҳо ё худ ваҳҳобиҳо ба ҷаҳон хатар мебахашанд, ки аз тарафи Арабистони Саъудӣ пуштибонӣ мешаванд.
Чунин Эронситезӣ дар кулли матолиби Ню Юрк Тоймз эҳсос мешавад. Пас аз чанд матлаб дигар мутаваҷҷеҳ мешавем, ки ҷанг дар Тоҷикистон оғоз шуда. Билохира, як номае ба дабири рӯзнома аз перуфесур Ричорд Ферой (Richard N. Frye) аз Донишгоҳи Ҳорворд (Harvard), ки як эроншиноси барҷастае ҳаст, рӯзи 1 десомбр (декабр) нашр мешавад. Дар ин нома, Дуктур Ферой аз матолиби Ню Юрк Тоймз роҷеъ ба Осиёи Миёна, бавижа Тоҷикистон, интиқод менамояд. Ӯ аз ҷумла менависад: «Ман, ки дар ин кишварҳо чандин сол зиндагӣ кардаам, фикр намекунам ки мардумон ё давлатҳои ин кишварҳо хостори вусъати нуфузи худ ё нуфузи ислом бошанд. Чизе, ки онҳо бештар аз ҳама мехоҳанд, сулҳу субот аст ва порсони шиъа дар садади шиъа намудани сунниҳои Осиёи Миёна нестанд... ба ҷойи сарзаниши мусалмонон ё эрониён, мо бояд ҳамкорӣ намоем...»
Номаи дигаре ба дабир аз як фарде бо номи Ролф Герувс (Ralph Groves) рӯзи 1 феврийеи соли 1993 чоп мешавад. Нависандаи ин нома мегӯяд, ки ӯ дар Донишгоҳи Куломбиё (Columbia), Афғонистонро омӯхта ва на танҳо хатари онро мебинад, ки Эрон дар Афғонистон, «дар миёни форсивону ҳазораҳову тоҷикҳо нуфуз пайдо кунад, балки ҳатто дар он сӯйи руд, дар ҷумҳурии пешини Шӯравии Тоҷикистон. Ин занҷираи эронӣ аз Эрон аз васати ғарб ва шимолу шарқи Афғонистон» метавонад як робитаи фарҳангӣ, иҷтимоӣ ва сиёсиро эҷод намояд. Рӯзи 7 нувомбр (ноябр) матлабе чоп мешавад бо номи «ҶАҲОН: Бозии Думину [домино] дар Осиёи Миёна; Чаро Ҳамаи Чашмҳо бар Ҷойе бо Номи Тоҷикистон Дӯхта шуда?» Дар ин матлаб омада, ки исломгароӣ дар ин кишвар барои тамоми ҷаҳон нигаронкунанда аст. Ҳамчунин, Омрико нигарон аз нуфузи Эрон дар ин кишвар аст.
Ин матлаб бори дигар собит намуд, ки кишварҳои абарқудрат хоҳони вайрон намудани Эрон ҳастанд. Омрико ҳоло аз оғоз медонист, ки Тоҷикистон забону фарҳангиу нажоди эронӣ дорад. Омрико ва ғарб ба хотири он аз эрониён меҳаросанд, чун медонанд, ки ин кишвар тавоноии онро дорад, ки ба як абарқудрат табдил гардад. Кишвари Эрон имрӯз танҳо кишварест дар Ховари Миёна ки сиёсати мустақилро пеш гирифта ва гароиши кишваре мисли Тоҷикистон ба Эрон барои Омрико нигаронкунанда аст
Рӯзи 7 феврийе (феврал)-и соли 1992, ин рӯзнома хабар медиҳад, ки ҳукумати Буш (Буши аввал) хостори суръат бахшидан ба таъини сафирҳои ҷадид ба кишварҳои Қафқоз ва Осиёи Миёна аст, то аз «орзуҳои» Эрон дар минтақа ҷилавгирӣ намояд. Матлаб зикр менамояд, ки Эрон ҳомии терурисм дар ҷаҳон аст ва ба ҷаҳон хатар мебахшад. Тибқи иттилоъи ҳукумати Омрико, Эрон харидори мушак ва бумбҳои ҳастаӣ дар минтақа аст, ки бозмондаҳои Шӯравӣ ҳастанд. Матлаб ҳамчунин менависад, ки хушбахтона аксари ин кишварҳо аз лиҳози забон ва фарҳанг турканд, на порс ва аз лиҳози мазҳаб суннӣ ҳастанд, на шиъа. Тақрибан ҳафтае пас, рӯзи 13 феврийе, раиси ҷумҳур, Буш, бо нахуствазири Туркия, Сулаймон Демирел (Süleyman Demirel), дар мавриди Ироқ ва режими Саддом Ҳусейн дидору мулоқот менамояд. Дар ин дидор тарафайн роҷеъ ба Осиёи Миёна низ гуфтугӯ менамоянд. Омрико хостори он аст, ки Туркияро ба унвони намунаи тавсиъа ба Осиёи Миёна муъаррифӣ намояд. Оқои Демирел мегӯяд Осиёи Миёна ба бунёдгароии исломӣ рӯ нахоҳад овард, чун «онҳо [кишварҳои Осиёи Миёна] кишварҳои туркзабонанд. Аз назари торихию фарҳангӣ онҳо Туркияро ҳамчун намуна мешиносанд.» Ӯ ҳамчунин тасмими гузариш ба дабираи лотин аз тарафи бархе аз ин кишварҳоро ҳамчун қадами муҳим арзёбӣ менамояд.
Рӯзе пас аз ин матлаб, гузориш аз сафари вазири умури хориҷаи Омрико Ҷеймс Бейкер (James Baker), ба Тоҷикистон нашр мегардад. Тибқи ин гузориш, Омрико нигарон аст, ки Тоҷикистон уронийуми худро ба Эрон метавонад бифурӯшад. Раиси ҷумҳур, Раҳмон Набиев, итминон медиҳад, ки Тоҷикистон ба ҳар кишваре уронийуми худро нахоҳад фурӯхт. Оқои Бейкер ҳамчунин аз равобити Тоҷикистону Эрон нигаронии худро изҳор менамояд ва мегӯяд, ки эҷод кардани давлати исломӣ иштибоҳи бузурге хоҳад буд. Оқои Набиев итминон медиҳад, ки Эрон аз назари ҷуғрофиёӣ ба Тоҷикистон наздикӣ дорад ва ба ин далел хостори робитаи хуб бо Эрон аст, вале на худи ӯ ва на нахбаи умдатан русӣ забон аз паёми бунёдгароии исломӣ хушбин нестанд. Оқои Бейкер ҳамчунин хушҳол аст, ки забони коргузорӣ дар Тоҷикистон на форсӣ, балки русист. Рӯзи 22 феврийе матлаби ин рӯзнома иттилоъ медиҳад, ки беҳтар аст Арабистони Саъудӣ дар кишварҳои Осиёи Миёна нуфуз дошта бошад, то ки Эрон. Ҷолиб ин ҷост, ки имрӯз салафиҳо ё худ ваҳҳобиҳо ба ҷаҳон хатар мебахашанд, ки аз тарафи Арабистони Саъудӣ пуштибонӣ мешаванд.
Чунин Эронситезӣ дар кулли матолиби Ню Юрк Тоймз эҳсос мешавад. Пас аз чанд матлаб дигар мутаваҷҷеҳ мешавем, ки ҷанг дар Тоҷикистон оғоз шуда. Билохира, як номае ба дабири рӯзнома аз перуфесур Ричорд Ферой (Richard N. Frye) аз Донишгоҳи Ҳорворд (Harvard), ки як эроншиноси барҷастае ҳаст, рӯзи 1 десомбр (декабр) нашр мешавад. Дар ин нома, Дуктур Ферой аз матолиби Ню Юрк Тоймз роҷеъ ба Осиёи Миёна, бавижа Тоҷикистон, интиқод менамояд. Ӯ аз ҷумла менависад: «Ман, ки дар ин кишварҳо чандин сол зиндагӣ кардаам, фикр намекунам ки мардумон ё давлатҳои ин кишварҳо хостори вусъати нуфузи худ ё нуфузи ислом бошанд. Чизе, ки онҳо бештар аз ҳама мехоҳанд, сулҳу субот аст ва порсони шиъа дар садади шиъа намудани сунниҳои Осиёи Миёна нестанд... ба ҷойи сарзаниши мусалмонон ё эрониён, мо бояд ҳамкорӣ намоем...»
Номаи дигаре ба дабир аз як фарде бо номи Ролф Герувс (Ralph Groves) рӯзи 1 феврийеи соли 1993 чоп мешавад. Нависандаи ин нома мегӯяд, ки ӯ дар Донишгоҳи Куломбиё (Columbia), Афғонистонро омӯхта ва на танҳо хатари онро мебинад, ки Эрон дар Афғонистон, «дар миёни форсивону ҳазораҳову тоҷикҳо нуфуз пайдо кунад, балки ҳатто дар он сӯйи руд, дар ҷумҳурии пешини Шӯравии Тоҷикистон. Ин занҷираи эронӣ аз Эрон аз васати ғарб ва шимолу шарқи Афғонистон» метавонад як робитаи фарҳангӣ, иҷтимоӣ ва сиёсиро эҷод намояд. Рӯзи 7 нувомбр (ноябр) матлабе чоп мешавад бо номи «ҶАҲОН: Бозии Думину [домино] дар Осиёи Миёна; Чаро Ҳамаи Чашмҳо бар Ҷойе бо Номи Тоҷикистон Дӯхта шуда?» Дар ин матлаб омада, ки исломгароӣ дар ин кишвар барои тамоми ҷаҳон нигаронкунанда аст. Ҳамчунин, Омрико нигарон аз нуфузи Эрон дар ин кишвар аст.
Ин матлаб бори дигар собит намуд, ки кишварҳои абарқудрат хоҳони вайрон намудани Эрон ҳастанд. Омрико ҳоло аз оғоз медонист, ки Тоҷикистон забону фарҳангиу нажоди эронӣ дорад. Омрико ва ғарб ба хотири он аз эрониён меҳаросанд, чун медонанд, ки ин кишвар тавоноии онро дорад, ки ба як абарқудрат табдил гардад. Кишвари Эрон имрӯз танҳо кишварест дар Ховари Миёна ки сиёсати мустақилро пеш гирифта ва гароиши кишваре мисли Тоҷикистон ба Эрон барои Омрико нигаронкунанда аст
