فرارود زیر دودمان های ازبک بود. در دوام این قرن ها کشمکش و بی نظامی های زیادی در این منطقه حکمران بود. پیشروی نمایان فرهنگی به نظر نمی رسید و سه خانیگریی تشکل شد – خانیگری خوقند، خانیگری خیوه و خانیگری بخارا (که دیرترنامش را به امارت بخارا تبدل داد و قدرتمندترین این ها بود). این خانیگری ها در کشمکش های طولانی در بین یک دیگر گرفتار بودند. هر سه ای این خانیگری زیر دودمان های ترک نژاد بودند. همین طور دولتداری ایرانی و بومی در فرارود ناپدید شد. زبان دولتی در خانیگری های خوقند و خیوه زبان های ترکی بود. تنها در امارت بخارا زبان دولتی زبان پارسی باقی می ماند و نام معمولی آن هم "فارسی" یا "فارسی دری" بود. این خانیگری ها ملی نبودند و صرف در پایه اسلام و آن هم اسلام سنی حنفی بنیاد یافتند. در این دولت هیچ بوی و نشانی از هویت ملی وجود نداشت. سال ١٢٤٤ خورشیدی (١٨٦٥ میلادی) فرارود زیر تصرف امپراتوری روسیه می دراید. دیرتر، پس از انقلاب بلشویک در روسیه، در آسیای میانه "تقسیم بندی ملی" راهندازی می شود. پس از کشمکش های زیاد و طولانی، جماهیر شوروی سوسیالیستی قزاقستان، قرقزستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان تشکل می یابند. البته قسمت های عظیم تاجیکستان زیر رژیم اشغالگرای ازبکستان باقی می ماند.
در طول این صدساله ها با حکمرانی قبیله های ترک و دیرتر روس ها و کمونیستان دولتداری واقعی بومی و ایرانی در فرارود به تدریج ناپدید شد؛ مراکز فرهنگ و تمدن ایرانی زیر فرمان قوم های ترک نژاد افتاد؛ حوضه زبان پارسی در آسیای میانه به تدریج تنگ شد؛ ایرانیان سنی مذهب ضد همقومانی که پیروان ادیان غیر اسلامی بودند، و حتی همقومان شیعه، تبلیغ می شدند؛ ایرانیان فرارود (تاجیکان) تبلیغ می شند که "ایرانی" و "تاجیک" دو ملیت مختلفند؛ پارسی گویان تبلیغ می شدند که زبان مادری ایشان "تاجیکیست" نه پارسی؛ ایرانیان سنی و شیعه اسماعیلی "تاجیک" نام گرفتند، ایرانیان شیعه دوازده امامی "پارس" نام گرفند، ایرانیانی زیادی که از مرز کنونی ایران آمدند (عکثر آن ها کمونیستان، مثل لاهوتی) "ایرانی" نام گرفتند و ایرانیان کلیمی (که همچن "یهودیان بخارا" نامدار بوند و هستند) قسمی از "ملیت یهودی" شدند؛ هر منطقه تاجیکستان را علیه دیگری تبلیغ نمودند. این است که امروز بحران هویت و فرهنگ تاجیکی سر و پا در فرارود حکمران است.
و اما بر می گردیم به امروز تاجیکستان. بدبختی تاجیکستان این است که هیچ سنت دولتداری در آن وجود ندارد. بلکه وجود دارد، ولی سنت دولتداری امروزی تاجیکستان تاجیکی نیست. دولتداری در تاجیکستان امروز در اساس دولتداری کمونیستی و دولتداری خانیگری های ترک نژاد آسیای میانه بنیاد یافته و سایه سامانیان نمایان نیست، گرچه در مرکز شهر پیکره اسماعیل سامانی قد افراشته. عامل اصلی این است که مردم از هویت ملی برخردار نیستند و یک گروهِ رهگمزده می باشند. از یک سو دولت تبلغ می کند که ما آریایی هستیم، ما از هخامنشیان و ساسنیان و سامانیانیم و از سوی دیگر به ما می گویند که "ایرانیان" دیگرند و "تاجیکان" دیگرند. از یک سو شاعرانی مثل رودکی و مولانای بلخی و حافظ شیرازی و لاهوتی را از آن خود می دانند و از سوی دیگر زبان خودرا "تاجیکی" و دبیره خودرا سیریلیک می دانند. از یک سو سر و صدا در باره اتحاد پارسیگویان بلند می کنند و از سوی دیگر برنامه های رادیویی با زبان های "تاجیکی"، "فارسی"، "دری" در قطار انگلیسی و روسی پخش می کنند و داد می زنند که زبان ما "تاجیکیست" نه پارسی و "باید با آن ببالیم و بفخریم."
روزهای نخستی که در تاجیکستان بودم، خیلی دلگیر می شدم که چرا جوانان (بویژه بانوان جوان) زبان مادری خودرا کنار می گذارند و به زبان روسی بین هم حرف می زنند. دانشجویان جوانی که به زبان پارسی گپ می زنند، نوعی از طرف این جوانان توهین می شوند و آن هارا "دهاتی" می خوانند. زبان روسی زبان شیک شده. این همه البته از نادانی مردم است، ولی ببنید که این جوان ها از زبان "تاجیکی" چه می بینند؟ این "زبان" که با خط سیریلیک نوشته می شود، در کجا به کار می آید؟ چند کتابی در یک سال با این "زبان" نشر می شود؟ چه دستاودر های علمی و تکنیکی با این "زبان" دسترس جوانان است؟ این باز مارا به بحث خط و زبان می آرد. مگر بهتر نیست زبان مادری ما دوباره رسماً فارسی شناخته شود و به خط اصلی خود باز گردیم؟
با چنین احوال مردم هیچ گاه نمی تواند از دولت چیزی تقاضا کند. مردمی که نمی داند خود چیست و کیست، کی می تواند یک دولتی دلخواهی تقاضا نماید؟ در کدام اساس؟ در اساس کدام سنت دولتداری؟ با نظرداشت این حالت، برای بهتر نمودن وضع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتسادی و... از همه وطن خواهان بیدار می خواهم که نخست به آموزاندن واقعی فرهنگ و تاریخ ملت دستجمعی کار کنند.
کجا آن بزگان ساسانیان،
ز بهرامیان تا بسامانیان.
(فردوسی)
وطن خواهان، وطن ویرانه گردید!
وطن منزلگه بیگانه گردید.
به خاک ما تجاوزهای اغیار
بر اهل جهان افسانه گردید.
(لاهوتی)
بخش ١: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/1.html
بخش ٢: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/2.html
در طول این صدساله ها با حکمرانی قبیله های ترک و دیرتر روس ها و کمونیستان دولتداری واقعی بومی و ایرانی در فرارود به تدریج ناپدید شد؛ مراکز فرهنگ و تمدن ایرانی زیر فرمان قوم های ترک نژاد افتاد؛ حوضه زبان پارسی در آسیای میانه به تدریج تنگ شد؛ ایرانیان سنی مذهب ضد همقومانی که پیروان ادیان غیر اسلامی بودند، و حتی همقومان شیعه، تبلیغ می شدند؛ ایرانیان فرارود (تاجیکان) تبلیغ می شند که "ایرانی" و "تاجیک" دو ملیت مختلفند؛ پارسی گویان تبلیغ می شدند که زبان مادری ایشان "تاجیکیست" نه پارسی؛ ایرانیان سنی و شیعه اسماعیلی "تاجیک" نام گرفتند، ایرانیان شیعه دوازده امامی "پارس" نام گرفند، ایرانیانی زیادی که از مرز کنونی ایران آمدند (عکثر آن ها کمونیستان، مثل لاهوتی) "ایرانی" نام گرفتند و ایرانیان کلیمی (که همچن "یهودیان بخارا" نامدار بوند و هستند) قسمی از "ملیت یهودی" شدند؛ هر منطقه تاجیکستان را علیه دیگری تبلیغ نمودند. این است که امروز بحران هویت و فرهنگ تاجیکی سر و پا در فرارود حکمران است.
و اما بر می گردیم به امروز تاجیکستان. بدبختی تاجیکستان این است که هیچ سنت دولتداری در آن وجود ندارد. بلکه وجود دارد، ولی سنت دولتداری امروزی تاجیکستان تاجیکی نیست. دولتداری در تاجیکستان امروز در اساس دولتداری کمونیستی و دولتداری خانیگری های ترک نژاد آسیای میانه بنیاد یافته و سایه سامانیان نمایان نیست، گرچه در مرکز شهر پیکره اسماعیل سامانی قد افراشته. عامل اصلی این است که مردم از هویت ملی برخردار نیستند و یک گروهِ رهگمزده می باشند. از یک سو دولت تبلغ می کند که ما آریایی هستیم، ما از هخامنشیان و ساسنیان و سامانیانیم و از سوی دیگر به ما می گویند که "ایرانیان" دیگرند و "تاجیکان" دیگرند. از یک سو شاعرانی مثل رودکی و مولانای بلخی و حافظ شیرازی و لاهوتی را از آن خود می دانند و از سوی دیگر زبان خودرا "تاجیکی" و دبیره خودرا سیریلیک می دانند. از یک سو سر و صدا در باره اتحاد پارسیگویان بلند می کنند و از سوی دیگر برنامه های رادیویی با زبان های "تاجیکی"، "فارسی"، "دری" در قطار انگلیسی و روسی پخش می کنند و داد می زنند که زبان ما "تاجیکیست" نه پارسی و "باید با آن ببالیم و بفخریم."
روزهای نخستی که در تاجیکستان بودم، خیلی دلگیر می شدم که چرا جوانان (بویژه بانوان جوان) زبان مادری خودرا کنار می گذارند و به زبان روسی بین هم حرف می زنند. دانشجویان جوانی که به زبان پارسی گپ می زنند، نوعی از طرف این جوانان توهین می شوند و آن هارا "دهاتی" می خوانند. زبان روسی زبان شیک شده. این همه البته از نادانی مردم است، ولی ببنید که این جوان ها از زبان "تاجیکی" چه می بینند؟ این "زبان" که با خط سیریلیک نوشته می شود، در کجا به کار می آید؟ چند کتابی در یک سال با این "زبان" نشر می شود؟ چه دستاودر های علمی و تکنیکی با این "زبان" دسترس جوانان است؟ این باز مارا به بحث خط و زبان می آرد. مگر بهتر نیست زبان مادری ما دوباره رسماً فارسی شناخته شود و به خط اصلی خود باز گردیم؟
با چنین احوال مردم هیچ گاه نمی تواند از دولت چیزی تقاضا کند. مردمی که نمی داند خود چیست و کیست، کی می تواند یک دولتی دلخواهی تقاضا نماید؟ در کدام اساس؟ در اساس کدام سنت دولتداری؟ با نظرداشت این حالت، برای بهتر نمودن وضع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتسادی و... از همه وطن خواهان بیدار می خواهم که نخست به آموزاندن واقعی فرهنگ و تاریخ ملت دستجمعی کار کنند.
کجا آن بزگان ساسانیان،
ز بهرامیان تا بسامانیان.
(فردوسی)
وطن خواهان، وطن ویرانه گردید!
وطن منزلگه بیگانه گردید.
به خاک ما تجاوزهای اغیار
بر اهل جهان افسانه گردید.
(لاهوتی)
بخش ١: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/1.html
بخش ٢: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/2.html
Фароруд зери дудмонҳои ӯзбак буд. Дар давоми қарнҳо кашмакашу бенизомиҳои зиёде дар ин минтақа ҳукмрон буд. Пешравии намоёни фарҳангӣ ба назар намерасид ва се хонигарӣ ташкил шуд – Хонигарии Хӯқанд, Хонигарии Хева ва Хонигарии Бухоро (ки дертар номашро ба Аморати Бухоро табдил дод ва қудратмандтарини инҳо буд). Ин хонигариҳо дар кашмакашҳои тӯлонӣ дар байни якдигар гирифтор буданд. Ҳар сеи ин хонигарӣ зери дудмонҳои туркнажод буданд. Ҳамин тавр давлатдории эрониву бумӣ нопадид шуд. Забони давлатӣ дар хонигариҳои Хӯқанд ва Хева забонҳои туркӣ буд. Танҳо дар Аморати Бухоро забони давлатӣ забони порсӣ боқӣ мемонад ва номи маъмулии он ҳам “форсӣ” ё “форсии дарӣ” буд. Ин хонигариҳо ҳам набуданд ва сирф дар пояи Ислом ва он ҳам Исломи Суннии Ҳанафӣ бунёд ёфтанд. Дар ин давлат ҳеч бӯю нишоне аз ҳуввияти миллӣ вуҷуд надошт. Соли 1244 хуршедӣ (1865 мелодӣ) фароруд зери тасарруфи имперотурии Русия медарояд. Дертар, пас аз инқилоби Булшевик дар Русия, дар Осиёи Миёна “тақсимбандии миллӣ” роҳандозӣ мешавад. Пас аз кашмакашҳои зиёду тӯлонӣ Ҷамоҳири Шӯравии Сусёлистии Қазоқистон, Қирқизистон, Туркаманистон, Ӯзбакистон ва Тоҷикистон ташкил меёбанд. Албатта қисматҳои азими Тоҷикистон зери Режими Ишғолгарои Ӯзбакистон боқӣ мемонад.
Дар тӯли ин садсолаҳо, бо ҳукмронии қабилаҳои турк ва дертар русҳову кумунистон давлатдории воқеъии бумиву эронӣ дар Фароруд ба тадриҷ нопадид шуд; марокази фарҳангу тамаддуни эронӣ зери фармони қавмҳои туркнажод уфтод; ҳавзаи забони порсӣ дар Осиёи Миёна ба тадриҷ танг шуд; эрониёни суннӣ-мазҳаб зидди ҳамқавмоне, ки пайравони адёни ғайри Исломӣ буданд ва ҳатто ҳамқавмони Шиъа, таблиғ мешуданд; эрониёни Фароруд (тоҷикон) таблиғ мешуданд, ки “эронӣ” ва “тоҷик” ду миллияти мухталифанд; порсигӯён таблиғ мешуданд, ки забони модарии эшон “тоҷикист,” на порсӣ; эрониёни Суннӣ ва Шиъаи Исмоилӣ “тоҷик” ном гирифтанд, эрониёни шиъаи дувоздаҳ-имомӣ “порс” ном гирифтанд, эрониёне зиёде ки аз марзи кунунии Эрон омаданд (аксари онҳо кумунистон, мисли Лоҳутӣ) “эронӣ” ном гирифтанд ва эрониёни Калимӣ (ки ҳамчун “Яҳудиёни Бухоро” номдор буданду ҳастанд) қисме аз “миллияти яҳудӣ” шуданд”; ҳар минтақаи Тоҷикистонро алайҳи дигарӣ таблиғ менамуданд. Ин аст, ки имрӯз бӯҳрони ҳуввият ва фарҳанги тоҷикӣ дар Фароруд ҳукмрон аст.
Ва аммо бар мегардем ба имрӯзи Тоҷикистон. Бадбахтии Тоҷикисон дар ин аст, ки ҳеч суннати давлатдорӣ дар он вуҷуд надорад. Балки вуҷуд дорад, вале суннати давлатдории имрӯзии Тоҷикистон тоҷикӣ нест. Давлатдори дар Тоҷикистон имрӯз дар асоси давлатдории кумунистӣ ва давлатдории хонигариҳои туркнажоди Осиёи Миёна бунёд ёфта ва сояи Сомониён намоён нест, гарчӣ дар маркази шаҳр пайкараи Исмоили Сомонӣ қад афрошта. Омили аслӣ ин аст, ки мардум аз ҳуввияти миллӣ бархурдор нестанд як гурӯҳи раҳгумзада мебошанд. Аз як сӯ давлат таблиғ мекунад, ки мо Ориёӣ ҳастем, мо аз Ҳахоманишиёну Сосониёну Сомониёнем ва аз сӯйи дигар ба мо мегӯянд, ки “эрониён” дигаранд ва “тоҷикон” дигаранд. Аз як сӯ шоъироне мисли Рӯдакӣ, Мавлонои Балхӣ, Ҳофизи Шерозиро ва Лоҳутиро аз они худ медонанд ва аз сӯйи дигар забони худро “тоҷикӣ” ва дабираи худро сирилик медонанд. Аз як сӯ сару садо дар бораи иттиҳоди порсигӯён баланд мекунанд ва аз сӯйи дигар барномаҳои родюӣ бо забонҳои “тоҷикӣ,” “форсӣ,” “дарӣ,” дар қатори инглисию русӣ пахш мекунанд ва дод мезананд, ки забони мо “тоҷикист,” на порсӣ ва “бояд бо он биболему бифахрем.”
Рӯзҳои нахусте ки дар Тоҷикистон будам, хеле дилгир мешудам, ки чаро ҷавонон (бавижа бонувони ҷавон) забони модарии худро канор мегузоранд ва ба забони русӣ байни ҳам ҳарф мезананд. Донишҷӯёни ҷавоне, ки ба забони порсӣ гап мезананд, навъе аз тарафи ин ҷавонон тавҳин мешаванд ва онҳоро “деҳотӣ” мехонанд. Забони русӣ забони шик шуда. Ин ҳама албатта аз нодонии мардум аст, вале бубинед ки ин ҷавонҳо аз забони “тоҷикӣ” чӣ мебинанд? Ин забон, ки бо хатти сирилик навишта мешавад дар куҷо ба кор меояд? Чанд китобе дар як сол бо ин “забон” нашр мешавад? Чӣ дастовардҳои илмию текникӣ бо ин “забон” дастраси ҷавонон аст? Ин боз моро ба баҳси хатту забон меорад. Магар беҳтар нест забони модарии мо дубора расман форсӣ шинохта шавад ва ба хатти аслии худ боз гардем?
Бо чунин аҳвол мардум ҳеч гоҳ наметавонанд аз давлат чизе тақозо кунад. Мардуме, ки намедонад худ кисту чист кай метавонад як давлате дилхоҳе тақозо намояд? Дар кадом асос? Дар асоси кадом суннати давлатдорӣ? Бо назардошти ин ҳолат, барои беҳтар намудани вазъи сиёсӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, иқтисодӣ ва... аз ҳамаи Ватанхоҳон мехоҳам, ки барои омӯзонидани воқеъии фарҳангу торихи миллат дастиҷамъӣ кор кунанд.
Куҷо он бузургон Сосониён,
Зи Баҳромиён то ба Сомониён.
(Фирдавсӣ)
Ватанхоҳон, Ватан вайрона гардид!
Ватан манзилгаҳи бегона гардид.
Ба хоки мо таҷовузҳои ағёр
Бари аҳли ҷаҳон афсона гардид.
(Лоҳутӣ)
Бахши 1: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/1.html
Бахши 2: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/2.html
Дар тӯли ин садсолаҳо, бо ҳукмронии қабилаҳои турк ва дертар русҳову кумунистон давлатдории воқеъии бумиву эронӣ дар Фароруд ба тадриҷ нопадид шуд; марокази фарҳангу тамаддуни эронӣ зери фармони қавмҳои туркнажод уфтод; ҳавзаи забони порсӣ дар Осиёи Миёна ба тадриҷ танг шуд; эрониёни суннӣ-мазҳаб зидди ҳамқавмоне, ки пайравони адёни ғайри Исломӣ буданд ва ҳатто ҳамқавмони Шиъа, таблиғ мешуданд; эрониёни Фароруд (тоҷикон) таблиғ мешуданд, ки “эронӣ” ва “тоҷик” ду миллияти мухталифанд; порсигӯён таблиғ мешуданд, ки забони модарии эшон “тоҷикист,” на порсӣ; эрониёни Суннӣ ва Шиъаи Исмоилӣ “тоҷик” ном гирифтанд, эрониёни шиъаи дувоздаҳ-имомӣ “порс” ном гирифтанд, эрониёне зиёде ки аз марзи кунунии Эрон омаданд (аксари онҳо кумунистон, мисли Лоҳутӣ) “эронӣ” ном гирифтанд ва эрониёни Калимӣ (ки ҳамчун “Яҳудиёни Бухоро” номдор буданду ҳастанд) қисме аз “миллияти яҳудӣ” шуданд”; ҳар минтақаи Тоҷикистонро алайҳи дигарӣ таблиғ менамуданд. Ин аст, ки имрӯз бӯҳрони ҳуввият ва фарҳанги тоҷикӣ дар Фароруд ҳукмрон аст.
Ва аммо бар мегардем ба имрӯзи Тоҷикистон. Бадбахтии Тоҷикисон дар ин аст, ки ҳеч суннати давлатдорӣ дар он вуҷуд надорад. Балки вуҷуд дорад, вале суннати давлатдории имрӯзии Тоҷикистон тоҷикӣ нест. Давлатдори дар Тоҷикистон имрӯз дар асоси давлатдории кумунистӣ ва давлатдории хонигариҳои туркнажоди Осиёи Миёна бунёд ёфта ва сояи Сомониён намоён нест, гарчӣ дар маркази шаҳр пайкараи Исмоили Сомонӣ қад афрошта. Омили аслӣ ин аст, ки мардум аз ҳуввияти миллӣ бархурдор нестанд як гурӯҳи раҳгумзада мебошанд. Аз як сӯ давлат таблиғ мекунад, ки мо Ориёӣ ҳастем, мо аз Ҳахоманишиёну Сосониёну Сомониёнем ва аз сӯйи дигар ба мо мегӯянд, ки “эрониён” дигаранд ва “тоҷикон” дигаранд. Аз як сӯ шоъироне мисли Рӯдакӣ, Мавлонои Балхӣ, Ҳофизи Шерозиро ва Лоҳутиро аз они худ медонанд ва аз сӯйи дигар забони худро “тоҷикӣ” ва дабираи худро сирилик медонанд. Аз як сӯ сару садо дар бораи иттиҳоди порсигӯён баланд мекунанд ва аз сӯйи дигар барномаҳои родюӣ бо забонҳои “тоҷикӣ,” “форсӣ,” “дарӣ,” дар қатори инглисию русӣ пахш мекунанд ва дод мезананд, ки забони мо “тоҷикист,” на порсӣ ва “бояд бо он биболему бифахрем.”
Рӯзҳои нахусте ки дар Тоҷикистон будам, хеле дилгир мешудам, ки чаро ҷавонон (бавижа бонувони ҷавон) забони модарии худро канор мегузоранд ва ба забони русӣ байни ҳам ҳарф мезананд. Донишҷӯёни ҷавоне, ки ба забони порсӣ гап мезананд, навъе аз тарафи ин ҷавонон тавҳин мешаванд ва онҳоро “деҳотӣ” мехонанд. Забони русӣ забони шик шуда. Ин ҳама албатта аз нодонии мардум аст, вале бубинед ки ин ҷавонҳо аз забони “тоҷикӣ” чӣ мебинанд? Ин забон, ки бо хатти сирилик навишта мешавад дар куҷо ба кор меояд? Чанд китобе дар як сол бо ин “забон” нашр мешавад? Чӣ дастовардҳои илмию текникӣ бо ин “забон” дастраси ҷавонон аст? Ин боз моро ба баҳси хатту забон меорад. Магар беҳтар нест забони модарии мо дубора расман форсӣ шинохта шавад ва ба хатти аслии худ боз гардем?
Бо чунин аҳвол мардум ҳеч гоҳ наметавонанд аз давлат чизе тақозо кунад. Мардуме, ки намедонад худ кисту чист кай метавонад як давлате дилхоҳе тақозо намояд? Дар кадом асос? Дар асоси кадом суннати давлатдорӣ? Бо назардошти ин ҳолат, барои беҳтар намудани вазъи сиёсӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ, иқтисодӣ ва... аз ҳамаи Ватанхоҳон мехоҳам, ки барои омӯзонидани воқеъии фарҳангу торихи миллат дастиҷамъӣ кор кунанд.
Куҷо он бузургон Сосониён,
Зи Баҳромиён то ба Сомониён.
(Фирдавсӣ)
Ватанхоҳон, Ватан вайрона гардид!
Ватан манзилгаҳи бегона гардид.
Ба хоки мо таҷовузҳои ағёр
Бари аҳли ҷаҳон афсона гардид.
(Лоҳутӣ)
Бахши 1: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/1.html
Бахши 2: http://jaamjam.blogspot.com/2008/09/2.html
۱ نظر:
سلام بر رامین عزیز
مطلب خیلی خوبی نوشتی.
وقتی خواندم، احساس غم عجیبی کردم. این موارد را من هر روزه اینجا می بینم و حسرت می خورم. چرا باید اینگونه باشد؟
در این خصوص صحبت بسیاری دارم که سر فرصت برایت خواهم گفت.
در پناه حق
حامد
ارسال یک نظر